مرجان نوعی گوهر آلی است که از اعماق دریا و اقیانوس های بدست می آید.
این سنگ دارای شفافیت مات بوده و در رنگ های مختلفی نظیر قرمز، سفید، مشکی و آبی دیده می شود.
درگذشته از این گوهر عالی جهت دفع انرژی‌های منفی و باطل کردن طلسم استفاده می‌شد. به گفته تاریخ شناسان، جنگجویان در قرون‌وسطی صلاح‌های خود را با این گوهر تزئین می‌کردند، چراکه آن‌ها باور داشتند این سنگ موجب محافظت از آن‌ها می‌شود.
فهرست مطالب این نوشته :
تاریخچه استفاده از مرجان
یافتن مهره و ابزاراتی از مرجان مطلق به دوران قبل از مصر باستان و سامری نشان‌دهنده کاربرد این گوهر در حدود 4000 سال قبل از میلاد مسیح هست. این موارد در مقبره‌ای مربوط به عصر آهن و دوران نوسنگی یافت شده است.
نام این گوهر تزئینی (Coral) از زبان یونان به معنای ناشناخته گرفته‌شده است. در برخی از مناطق نظیر یونان مردم مهره‌های مرجان سیاه را ترجیح می‌دادند در حالی در بین کشورهای آفریقایی مرجان قرمز به‌عنوان نماد و نشانه ثروت شناخته می‌شد.
شهری واقع در شمال ایتالیا به نام توره دل گرکو امروزه به یکی از مراکز تجارت این گوهر آلی در جهان تبدیل‌شده است. چراکه بیشتر از 70 درصد از ذخایر مرجان در این شهر قرار دارد.
مردمان ایتالیا از قرن‌ها پیش در کارهایی هنری، انجام حکاکی و ساخت جواهرات (به‌ویژه در دوران ویکتوریا) از این گوهر استفاده می‌کردند.
مرجان ها چگونه تشکیل می‌شود؟
مرجان دارای منشأ آلی بوده و از مواد آهکی تشکیل‌شده است. این مواد آهکی از جنس کربنات کلسیم بوده که توسط بیولوژیکی از میلیون‌ها آبزی خیلی کوچک و نرم‌تن به نام پولیپ (Polyp) به وجود می‌آید.
این جانوران ریز به متصل و هم‌زمان رشد کرده و در طی زمان‌های بسیار طولانی مانند شاخه‌ای پیچ‌وتاب خورده و ساختار اسکلتی به شکل تپه و یا صخره مرجانی به وجود می‌آید.
پولیپ در دمای کمتر 18 درجه سانتی‌گراد زنده نمی‌مانند و به همین دلیل است که انواع مرجان در مناطق حاره‌ای و در عمق 13 الی 300 متری آب یافت می‌شود.
بخش بیشتری از گوهر مرجان را اسکلت و مواد مرده تشکیل می‌دهد و بخش زنده آن تنها شامل لایه‌نازکی از سطح آن می‌شود. رنگ مرجان شامل سفید، زرد، زرد، قرمز، نارنجی، برنزی و سبز است. سرعت تشکیل مرجان‌ها بسیار کند بوده و در طی هرسال فقط یک میلی‌متر رشد می‌کند.
جدول خصوصیات
|
|
| ترکیب شیمیایی | CaCO3 -Mostly Calcium Carbonate |
| رنگ | سفید، قرمز، نارنجی، صورتی، خاکستری، سیاه |
| رنگ خاکه | سفید |
| شفافیت | مات تا اوپاک |
| کلیواژ | صدفی شکل |
| جلا | شیشه ای، روغنی |
| ضریب شکست نور | 1.65 – 1.48 |
| شکست دوگانه | 0.172 |
| سختی موس | 4 – 3 |
| وزن مخصوص | 2.7 – 2.6 |
| سیستم کریستالی | هگزاگونال ، بدون شکل با بلورهای میکروسکوپی |
| فلورسانس | ندارد |
بهترین نوع
درگذشته در اروپا از مرجان قرمزرنگ استفاده و بهترین رنگ مرجان قرمز را “روبروم کورالیوم”
(Corallium rubrum” می‌خواندند که بسیار محبوب، نوع جواهری ارزشمند و در بازار بانام مرجان اصیل “noble coral” نیز شناخته‌شده است. کورالیوم ها اغلب از مدیترانه وارد می‌شد. در سال های اخیر چندین نوع مرجان از اقیانوس‌ها و مناطق مختلفی از جهان وارد می‌شود. کورالیوم ها همانند شاخه‌های درخت در کلنی‌ها زندگی می‌کنند.
رنگ آن‌ها از سفید تا سایه‌های صورتی، سرخ روشن مانند ماهی سالمون، قرمز خونی و عمیق است. آن‌ها در دریای مدیترانه، ژاپن، چین و برخی دیگر مناطق اقیانوس یافت می‌شوند. بهترین نوع سنگ مرجان در ارتفاع 100 تا 160 فوتی یافت می‌شود. کمیاب شدن و از بین رفتن بسترهای مرجانی کورالیوم سبب افزایش قیمت آن‌ها شده است. به همین دلیل سایتس (CITES)؛ کنوانسیون بین‌المللی تجاری در حافظت از جانوران و گیاهان در معرض خطر، قوانینی در جهت تنظیم مقدار برداشت و یا مجوز صادر کردن آن‌ها ایجاد کرده است. هرچند در عمل بازار راه خودش را طی می‌کند! .
انواع دیگر:
سنگ مرجان آبی
Heliopora coerulia یا مرجان آبی‌رنگ با ترکیب بافت رشته بلورین آراگونیت خود و شاخی آلی در مناطقی از اقیانوس هند و جنوب غربی اقیانوس آرام و مناطق دیگری نظیر ژاپن و استرالیا در سدهای آبسنگی از صخره‌های مرجانی یافت می‌شود. آن‌ها برخلاف مرجان‌های درختی شکل، در حجم وسیعی در ساختار اسکلتی آراگونیتی آبی‌رنگ و در حفرات باریکی که پولیپ ها زندگی می‌کنند پوشیده شده‌اند. بزرگ‌ترین کلنی از مرجان آبی در جنوب غربی ژاپن یافت شده است. تاجران مرجان‌های آبی‌رنگ فقط تحت شرایط بسیار سخت‌گیرانه و اخذ مجوز، اجازه تجارت دارند.
سنگ مرجان سیاه
Antipatharian یا مرجان سیاه‌رنگ بیشتر با ساختار اسکلتی درختی بارنگ شبق سیاه مانند خود و پوشیده از پولیپ های زنده و سطحی براق معروف‌اند. ارتفاع آن‌ها می‌تواند از 10 cm تا 3 m باشد. آن‌ها تقریباً در هر منطقه آب‌های عمیق (بخصوص عمق 30 متری) دریاها وجود دارند. برخلاف نام آن‌ها، مرجان‌های سیاه به‌ندرت سیاه هستند و اغلب بسته به نوعشان قهوه‌ای، قرمز، سبز، زرد و یا سفید هستند.
نام آن‌ها در حقیقت از بدنه اسکلتی سیاه خود گرفته‌شده که از جنس پروتئین و کتین است و مانند دیگر مرجان‌ها کلسیم کربنات نیستند. امروزه به دلیل باورهایی مبنی بر ضد ارواح خبیث بودن آن‌ها، تقاضا و همچنین شکار آن‌ها بیشتر شده است. در مجمع‌الجزایر مالزی و دریای سرخ و قاره استرالیا یافت می‌شوند. گفته می‌شود بهترین نوع آن‌ها در هاوایی آمریکا است که از سال 1960 میلادی بهره‌برداری و مدیریت می‌شوند. مرجان‌های سیاه قبل شکار منعطف بوده ولی بعد از شکار سفت و محکم می‌شوند.
مرجان طلایی هاوایی
Kulamanamana haumeaae یا مرجان طلایی هاوایی با بازی رنگ شبیه به چشم ببر بسیار کمیاب‌اند و در نزدیکی هاوایی یافت شده‌اند. شهرت آن‌ها درگذشته برای استفاده در جواهرات لوکس بوده است ولی امروزه قوانینی وضع‌شده که اجازه برداشت آن‌ها را نمی‌دهند. مرجان‌های طلایی‌رنگی که امروزه فروخته می‌شوند درواقع نوع رنگ‌شده و یا از گونه مرجان سیاه کمرنگ می‌باشند.
مرجان‌های سفید
مرجان‌های سفید در اثر افزایش دمای آب، تغییر شرایط محیطی و نور دچار استرس و بلیچینگ یا رنگ‌رفتگی شده و سفید می‌شوند. هنگامی‌که دمای آب زیاد می‌شود، مرجان‌ها جلبکی همزیست در بافت خود را خارج و رنگ آن‌ها به سفید تغییر می‌کند. ازآنجایی‌که سنگ‌های مرجان بسیار حساس بخصوص به دما هستند، افزایش گرمای جهان، اسیدی شدن و آلودگی‌ها به همراه ماهیگیری جمعی و شکار غیراصولی بیش‌ازحد آن‌ها، حیاتشان را به خطر انداخته است.
مرجان قرمز اسفنجی
این نوع کورال ها با نام Melithaea ocracea از انواع نرم اسفنجی مرجان هستند که معمولاً تا 20 سانتیمتر رشد می‌کنند. مرجان قرمز اسفنجی به شکل درخت گونه در آبسنگ‌های مرجانی جنوب دریای چین طرفدار زیادی دارند، البته در هند و اقیانوس آرام نیز وجود دارند. مرجان قرمز اسفنجی کمتر از ساختار فشرده‌شده اسکلتی بهره برده است ولی هنوز هم انعطاف‌ناپذیر است.
امروزه اغلب به‌وسیله رزین اپوکسی رنگ آن‌ها را بهبود و تثبیت سازی می‌کنند که در بازار جواهرات بدین ترتیب راه خود را بازکرده‌اند. بهسازی به‌وسیله رزین و یا پر کردن ساختار اسفنج گونه آن‌ها به‌وسیله مواد پلیمری سبب می‌شود پولیش آن راحت‌تر و نتیجه کار برای پوشیدن آن بر دست مشتری نیز بهتر شود. در بین مرجان‌های قرمز اسفنجی نمونه‌هایی بارنگ روشن قرمز – نارنجی محبوبیت بیشتری دارند.
سنگ مرجان در خلیج‌فارس ایران
ایران دارای تراکم مرجانی بسیار شگفت‌انگیزی است تا جایی که بیش از 150 نوع مرجان در آب‌های کشور شناسایی‌شده است. در جزایر جنوبی کشور مانند بنی فارور، قشم، خارک، لاوان، هندورابی، فارور، لارک، هنگام و هرمز دارای سواحل مرجانی بوده و حدود 8 درصد از کل ذخایر مرجانی جهان در خلیج فارس وجود دارد. متأسفانه از این مناطق به‌طور غیرقانونی برداشت و قاچاق می‌شود و انواع مرجان‌ها ازجمله فسیل مرجان نیز باقیمتی ناچیز به تاراج می‌روند. این صید بی‌رویه سبب نابودی اکوسیستم آب سنگ مرجانی در ایران می‌شود.
مرجان در باورهای باستانی
در کتب قدیمی از خواص سنگ مرجان بسیار یادشده است. تعداد کمی از سنگ‌های جواهری درگذشته هم‌زمان به‌عنوان طلسم و درمان استفاده می‌شد که سنگ مرجان یکی از این موارد است. برای مثال تصور می‌شد این گوهر آلی می‌تواند جنون و دیوانگی را درمان، دندان‌های کودکان را محکم (این اعتقاد در دوره ویکتوریا می‌باشد) و یا آثار بیماری برای فردی که آن را در دست کند کم می‌شود.
بومیان آمریکایی از خواص مرجان بهره زیادی می‌بردند. در میان قبایل هوپی و زونی، از 4 سنگ مرجان، فیروزه ، صدف آبالون و شبق به‌عنوان چهارعنصر نماد زندگی استفاده می‌کردند. در قرن 16 میلادی بسیاری از مردم اعتقاد داشتند که یک‌تکه سنگ مرجان طبیعی قرمز یا سفید دارای قدرت آرامش دهدِ به فردی است که دچار خشم شدید شده است. مردم رم باستان یک قطعه کوچک از مرجان قرمز مدیترانه را به کودکان خود آویز می‌کردند تا از خطرات آن‌ها را مصون داشته و سالم بمانند.
همچنین باور بر این بود گذاشتن یک قطعه مرجان بر سر درب خانه می‌تواند از ساکنین خانه محافظت کند و یا فرد دارنده این سنگ از رعدوبرق محافظت می‌شود. از نظر خواص سنگ مرجان در چاکرا درمانی گفته می‌شود این سنگ برای چاکرای قلب (چهارم) سودمند است. مرجان سنگ ماه تولد متولدین آبان، آذر و اردیبهشت است.
