لاجورد یا لاپیس لازولی نام یکی از سنگ‌های قیمتی است. این گوهر زیبا به‌واسطه رنگ زیبا خود از گذشته تا به امروز علاوه بر صنعت زیورآلات، در جنبه‌های زیادی همچون کاشی سازی، لعاب و نقاشی ظروف سفالی، رنگرزی پارچه مورداستفاده قرار می‌گرفت.
در مصر باستان از لاجورد در مراسم تدفین و آراستن فراعنه استفاده می‌شد. چراکه آن‌ها این سنگ را متعلق به سلطانت و معنویت می‌دانستند که سبب می‌شود فرد نسبت به سایرین برتری داشته باشد.
فهرست مطالب این نوشته :
نام‌گذاری لاجورد یا لاپیس لازولی
به گفته یکی از تاریخ‌نگاران روم باستان لاجورد به نام‌های یاقوت کبود یا سافید شناخته می‌شد. Lapis به معنای سنگ و Lazuli به معنای آبی نیلی‌رنگ است.
گفته‌شده در دوران ایران باستان این سنگ را لاجورد خوانده می‌شد. اعراب به دلیل محدودیت زبانی خود، آن را لاجورد نامیدند.
خصوصیاتی لاجورد
لاجورد یا Lapis Lazuli در دسته سنگ‌های نیمه قیمتی قرارگرفته و به دلیل رنگی آبی متمایل به نیلی تا بنفش خود بسیار محبوب است. سختی این گوهر برابر با 5 تا 5.5 در مقیاس موس بوده و در برابر محلول‌های اسیدی و قلیایی حساس است.
شکستگی این سنگ به‌صورت نامنظم بوده و وزن مخصوص آن بین 2.7 تا 2.9 متغیر است. لاجورد دارای شفافیت اوپاک است و جلای شیشه‌ای تا مومی است. بهترین نوع این سنگ قیمتی به رنگ آبی نیلی می‌باشد.
این سنگ زیبا با توجه به‌ظاهر خود ممکن است با برخی از سنگ‌های دیگر نظیر لازولیت، سودالیت، آزوریت، دومورتیریت و یا جاسپر آبی استفاده گرفته شود.
معادن
معادن لاجورد در دنیا محدود است. امروزه در بدخشان افغانستان، دره کوکچه در منطقه کرانومونجان و همچنین کوه‌های غرب هندوکش بهترین نمونه‌های لاجورد در دنیا به دست می‌آید. این گوهر در افغانستان از حدود 6500 سال پیش در زمان هخامنشیان موردتوجه بوده است.
کوه‌های چاگای پاکستان در نزدیکی مرز افغانستان ، دریاچه بایکال در غرب روسیه، آمریکای جنوبی، شبه‌جزیره سینا، پامیر و مناطقی از ایران منابع این سنگ در جهان محسوب می‌شود.
بهترین نوع لاجورد
به‌صورت کلی هر چه رنگ لاجورد آبی عمیق‌تری ، یکدست و بدون ترک و همراه با ترک‌های طلایی‌رنگ پیریت باشد؛ ارزشمندتر است.
خواجه‌نصیرالدین طوسی در کتاب تنسوخ نامه ایلخانی ذکر کرده است: لاجوردی که در آن نقاط زر بتوان دید و هر چه صاف‌تر و خوش‌رنگ‌تر و در آن نقاط سفید کمتر باشد، بهتر است.
لازم به ذکر است در کتب قدیم لاجورد بدخشان را به انواع دیگر آن ترجیح می‌دادند
امروزه لاجوردهای افغان و ایرانی دارای رنگ متمایل به بنفش بوده و با مقدار کمی پیریت در دسته بهترین نمونه‌های این سنگ قرارگرفته‌اند.
انواع روسی یا سیبری آن رنگ‌های آبی متفاوت و دارای مقادیری پیریت و کلسیت است.
نمونه دیگری از این گوهر نیز وجود دارد که دارای نقاط سبزرنگ است و کلسیت سفید به‌صورت شجر در آن نمایان است.
کاربردها با توجه به متون تاریخی
در کتاب اسلامی معجم البلدان آمده است که از سنگ لاجورد جهت ساخت انگشتر یا نقاشی استفاده می‌شد.
در کتاب جواهر نامه نظامی نیز به ساختن نگین، رنگ کردن پارچه و لباس با استفاده از سنگ لاجورد اشاره‌شده است.
جوهری نیشابوری در کتاب مذکور می‌گوید: از آن نگین انگشتری می‌سازند و مردم شام به آن رغبت می‌کنند جوهری نیشابوری
در دوران قدیم رنگ نیلی به‌صورت مصنوعی دست‌نیافتنی بوده لذا نقاشان اروپا و اشراف زادگان پودر لاجورد را از خاورمیانه استخراج کرده و در اروپا به قیمت بسیار گرانی به فروش میرساندند.
در کتاب نفایس الفنون ذکرشده که از آن انگشتر سازند و برای ساخت انواع ظروف سفالی از آن استفاده می‌شود. مشخص است که آملی در این متن به ساختن ظروف سفالی و استفاده از رنگ حاصل از لاجورد برای رنگ دادن به آن‌ها اشاره دارد.
کاشانی نیز به نحوه استحصال رنگ از لاجورد و کاشی سازی اشاره دارد . همچنین بطوطه در طی بازدید از خرابه‌های شهر بلخ نوشته است پایه امارت بلخ با رنگ این گوهر منقوش شده بود.
خواص لاجورد در کتب پزشکی کهن
در ادامه مواردی از کتاب‌های قانون ابن‌سینا، ذخیره خوارزمشاهی، تذکره الکحالین در ارتباط با خواص درمانی سنگ لاجورد جمع‌آوری‌شده است:
- قوتش همان قوت صمغ گیاه بدران است و کمی از آن ضعیف‌تر است.
- مزاج: در دوم گرم و در سوم خشک است.
- خاصیت: گزنده، گنداننده، زداینده همراه تندی و کمی گیرندگی. می‌سوزاند و قرحه آورد.
- آرایش: زگیل‌ها را برمی‌کند. چشم. چنان‌که گویند رویشگاه موی مژه را به بهترین حالت درمی‌آورد و موی مژه را زیاد می‌کند. بعضی گویند سبب این است که لاجورد خلط‌های بد ضد رویش موی مژه را از بین می‌برد و موهای مژه بی‌هیچ مانعی سر برآرند.
- سینه: درمان نفس بریدگی ناشی از خستگی است.
- اندامان دفعی: بخورند یا بردارند ریزشی ملایم به بول دهد، مواد سودایی را و هر آنچه با خون آمیخته و غلیظ است بیرون ریزد. داروی درد گرده است. مقدار تناولی لاجورد تا چهار (گرم) است و اگر با داروهای دیگر باشد تا یک‌درهم تجویزشده است.
خواص لاجورد در کتب غیرپزشکی قدیم
در سایز کتاب‌های غیرپزشکی نیز اطلاعاتی را در رابطه با لاجورد به خواننده عرضه کرده شده است.
کتاب نخبه الدهر فی العجائب البر و البحرآن را جهت درمان تنگی نفس، افزایش نور چشم و درمان سودا و بیماری صرع مفید می‌داند.
آملی استفاده از لاجورد را جهت بهبود اسهال صفراوی، رفع بی‌خوابی، درمان افراد مبتلابه مالیخولیا سفارش کرده است.
چاکرا درمانی
لاجورد چاکراهای چشم سوم و گلو را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این سنگ موجب از بین بردن آسیب‌های احساسی شده و در دست یافتن به شناخت بیشتری از درون به فرد کمک می‌کند. همچنین استفاده از این سنگ زیبا موجب افزایش قوه مراقبه و آگاهی شهودی می‌شود. از طرفی موجب فعال‌سازی چشم سوم و ارتقای توانایی‌های فرد شده و سبب رؤیابافی و درک راهنمایی‌های شهودی می‌شود.
این سنگ موجب ایجاد آگاهی الهامی و اطلاعات جدید به ذهن فرد شده که به‌جای کلمات به‌صورت تصاویر است.
